Jarenlange praktische ervaringen in het project schilderen met mensen met (gevorderde) dementie, hebben ertoe geleid dat CAP een methode ontwikkelde van een serie schilder-praatplaten met afbeeldingen. De methode is geënt en komt voort uit de herkenningswereld van de individuele deelnemers aan het project. Voor alle deelnemer werden eigen bij de deelnemers passende schilderplaten ontworpen die vervolgens door de deelnemers onder begeleiding, werden ingeschilderd.
Een tweede serie schilder-praatplaten ontstond rond onderwerpen met een thema: voorjaarsbloemen, vriendinnen, verkering, kinderen krijgen, werken, landbouw, etc. De originele ontwerpen werden gekopieerd en ingebracht in een methode met steeds dezelfde afbeelding. Hieruit zijn de definitieve praat- en schilderplaten ontstaan die regelmatig ingezet worden in het project.
Alle schilder-praatplaten bestaan uit lijntekeningen en kunnen worden vergeleken met kleurplaten die we kennen van het tekenmateriaal voor jonge kinderen. De onderwerpen zijn echter geënt op het niveau voor volwassenen. Er is in het project ingezet op prikkelverwerking bij de deelnemers. De gespreksthema’s daarbij variëren van ervaringen uit de kindertijd, adolescentie en het volwassen leven tot het heden. Deze brede opzet leidt vaak tot gesprekken over soms serieuze onderwerpen, maar ook tot anekdotes en humoristische reacties.
Door het schilderen of inkleuren worden verschillende fysieke en mentale functies bij de deelnemers gestimuleerd en geactiveerd. Een belangrijk fysiek aspect is het onderhouden en trainen van de fijn motorische vaardigheden: wie bv een penseel kan hanteren kan bijvoorbeeld ook nog zelfstandig eten. Een belangrijk mentaal aspect is dat de deelnemers geprikkeld worden zich te focussen of te associëren n.a.v. de onderwerpen op de praat- en schilderplaten. Dit doel wordt bereikt door:
1. een hanteerbaar formaat van de praat- en schilderplaten aan te bieden;
2. op een onderwerp dat de deelnemer zelf kiest;
3. Veilige kaders te stellen.
Centraal staat dat de deelnemer in het project serieus genomen wordt, dat er belangstelling is voor de persoon van de deelnemer, dat hij/zij gezien wordt als iemand die wat te vertellen heeft en zich creatief kan opstellen en daarom gewaardeerd wordt. Deelnemers aan het project krijgen het gevoel dat ze meetellen omdat er gerichte persoonlijke vragen worden gesteld. Het gaat even niet om de beperkingen, maar over het kunnen leveren van een eigen bijdrage.
In 2021 en 2022 zijn de schilder-praatplaten “getest”, zowel bij individueel gebruik op het CAP-atelier als in groepsverband in het verpleeghuis De Waadwente te Dokkum. Unaniem zijn zowel deelnemers als begeleiding enthousiast over de werkwijze en de resultaten van het project. De ervaringen en resultaten hebben geresulteerd in een verdere uitwerking van het concept en geleid tot het uiteindelijke aanbod van de schilder-praatpakketten. Naast het project worden instructielessen voor begeleiders aangeboden. Daarin wordt de werkmethode met de deelnemers in de doelgroepen gepresenteerd.
Algemene werkwijze:
De deelnemers kiezen (voor zover mogelijk) zelf een praat- of schilderplaat. Ze kiezen een onderwerp dat op dat moment aanspreekt en dat wordt ook het initiatief voor een gesprek. De begeleider speelt hierop in en moedigt deelnemers aan door het stellen van (gerichte) vragen. Waarom spreekt het onderwerp aan, waarin ligt de herkenning, etc. De begeleider tast hierbij af welke emotie de deelnemer erbij ervaart en maakt dit onderwerp bespreekbaar. Hoe maak je het gezellig, hoe ga je om met verdriet, waar word je blij van, etc. De begeleider waakt ervoor dat het ook voor deelnemers een leuke bezigheid blijft. Als er in groepen wordt gewerkt kan over het onderwerp ook een groepsgesprek plaats vinden. Vrije associatie, gezelligheid en plezier staan voorop.
De deelnemer kiest (voor zover mogelijk) zelf de kleuren om de plaat in te kleuren. De begeleider zorgt ervoor dat voor hem/haar alles wat nodig is klaar staat. Een gestructureerde werkomgeving, bescherming van kleding, eventuele ergonomische hulpmiddelen, etc. Belangrijk aspecten daarbij zijn het hanteren van vaste plekken en een vaste volgorde in werk- en koffiepauzes. Zorg voor een prettige, ontspannen sfeer al dan niet met behulp van (rustgevende!) achtergrondmuziek. In deze sfeer moet men waken voor overprikkeling en overbelasting. Doel is om alle deelnemers een positieve ervaring mee te geven waardoor ze uit de eigen sleur komen en fleurig en opgewekt naar eigen huis of kamer te laten terugkeren.
Als de platen zijn ingekleurd kunnen de oorspronkelijke lijntekeningen nogmaals geaccentueerd worden door de begeleiding. Hierdoor ontstaat dan een beter grafisch beeld dat door de deelnemers vaak als mooi en afgewerkt wordt ervaren. Dit laatste is echter niet noodzakelijk.
AUTEURSRECHT/COPYRIGHT
De schilder-praatplaten zijn unieke ontwerpen van beeldend kunstenaar Hetty Combs. De lijntekeningen zijn gebaseerd op oude foto’s of geïnspireerd op bekende schilderijen. Omdat het unieke ontwerpen zijn geldt het auteursrecht, een copyright. Dat betekent dat de platen niet gekopieerd mogen worden zonder toestemming van Combs Art Projects.
